Wat hebben tanden en ademhaling met elkaar te maken?.

Om het kort uit te leggen… ALLES!

Maar laten we toch voor alle duidelijkheid beginnen bij het begin: zo’n 300 jaar geleden, de industriële revolutie. Je hoeft niet te beginnen graven in je hersencellen wat je je daar nog over herinnert uit die super interessante geschiedenislessen. Het enige wat ik hier momenteel over kwijt wil, is dat het sinds deze periode slechter en slechter is beginnen gaan met onze mondgezondheid. We zien zelden nog kinderen met rechte tanden, en al zeker niet zonder gaatjes. Hetzelfde geldt voor volwassenen. 

In bovenstaande kaarten van het WHO zie je hoe het in 2003 gesteld was met onze mondgezondheid. De gebruikte waarde is hier de DMFT-score (Decayed, Missing, and Filled Teeth). Deze score omvat het aantal ontbrekende, gecarieerde of gevulde definitieve tanden. Dus voor alle duidelijkheid, als je als 12-jarige reeds één definitieve tand hebt moeten laten trekken telt dit als ‘zeer weinig’. Als volwassene mag je er al 4 missen.

Ik kom hier later wel eens op terug, maar dit soort interpretatie van cijfers is in mijn ogen een groot deel van wat er fout loopt vandaag. Op deze manier kan je het file-probleem in België oplossen door 350km file te beschouwen als ‘normaal’. Dan is er nooit meer file!

Wat daarnaast nog opvalt op de kaarten is dat de meest welvarende landen het meest last hebben van tandproblemen. Terug naar de industriële revolutie. Nooit tevoren was voedsel zo beschikbaar, zo verwerkt. Alles werd gedaan om eten zo lang mogelijk te laten mee gaan. Eén van de dingen die we hiervoor moesten doen was het vezelgedeelte van granen verwijderen. Exit vezels, enter geraffineerde suikers en witte bloem.

Opnieuw, over voeding ga ik nog meer dan genoeg praten, en het is heel moeilijk om over dit onderwerp te spreken zonder van de hak op de tak te springen, dus laat ik het opnieuw kort houden: Geraffineerde suikers, witte bloem, geraffineerde oliën, verwerkte voeding, bewaarmiddelen, pesticiden, en al die andere leuke zaken beïnvloeden de pH (de zuurtegraad) van ons bloed.

Laat het nu net die pH zijn die van uiterst belang is om te kunnen overleven. Ideaal is 7,365. Onder 7,2 ga je dood, boven 7,6 ook. Vrij belangrijk dus. En hier gebeurt het! Wat is de makkelijkste manier voor je lichaam om je pH aan te passen? CO2 uitstoten. Dit doen we door uit te ademen en dat verklaart bijvoorbeeld waarom we de neiging hebben te zuchten na een zware of ongezonde maaltijd. Uitademen is echter (buiten zuchten en geeuwen dan) een passief gebeuren, dus om meer uit te ademen wordt je ademhalingscentrum in je hersenen gestimuleerd en ga je automatisch zwaarder in (actief) – en uitademen.

Nu wordt het even vrij technisch, mijn excuses daarvoor, maar het is te belangrijk om dit te begrijpen. Je ademhalingscentrum wordt niet alleen door je pH geregeld, maar ook door de hoeveelheid CO2 in je bloed. Ik weet het, dit lijkt heel contra-intuitief. We zijn opgebracht met de idee dat we ademen om zuurstof binnen te krijgen. Maar eigenlijk moet je al te voet naar de top van Mount Everest om een tekort aan zuurstof te krijgen. Hoe efficiënt je zuurstof gebruikt wordt, wordt bepaald door CO2.

Ook je CO2 waarde moet dus vrij constant blijven. Stijgt deze, dan ga je weer meer ademen. Wanneer je echter door constant te veel of verkeerd te eten te veel CO2 verliest, gaan je hersenen die lage CO2-waarde gaan accepteren als de nieuwe norm. Vergelijk het met het voorbeeld van hierboven: 1 gaatje bij een kind of 350km file als nieuwe standaard. Bij het minste dat die CO2-waarde dan weer stijgt, gaat je ademhalingscentrum in je hersenen getriggerd worden. Wanneer de CO2-waarde dan lichtjes stijgt, bv. door energieverbranding in de spieren bij bewegen, ga je automatisch zwaarder ademen.

Om meer CO2 te verliezen gaan we niet enkel rapper en zwaarder ademen, maar ook door onze mond. Want dat is de snelste manier om veel CO2 te dumpen. Dus wanneer je drempelwaarde voor CO2 te laag ligt, ga je bij de minste activiteit of stress zwaarder, sneller (en door de mond) ademen.

Een kind ga je rapper met de mond open zien ademen. Jonge pubers leren als snel door sociale druk dat de mond open houden niet echt mooi is en gaan zichzelf vaak aanleren de mond te sluiten. Het grote probleem hier is dat door al die jaren met de mond open te lopen, de tong de gewoonte heeft gekregen beneden in de mondbodem te liggen, en niet tegen het gehemelte, waar ze zou moeten liggen. Een van de functies van die tong is een druk zetten op het gehemelte, in rust maar ook bij het slikken, waardoor als kind het gehemelte breder wordt. Als je je dus afvraagt waarom meer en meer kinderen orthodontie nodig hebben: door gebrek aan druk van de tong groeit de mond onvoldoende en is er onvoldoende plaats voor de tanden. Een groot deel van de groei van de kaken gebeurt voor de leeftijd van 9 jaar. Vandaar dat wachten tot de puberteit om ‘de tanden recht te zetten’ een gigantische fout is. Vaak is de enige optie dan chirurgie of het verwijderen van een aantal tanden om plaats te maken. Ondertussen hebben alle spieren in en rond de mond zich ook al gevormd naar die ongunstige situatie. Wanneer je de tanden mooi recht gezet hebt, duwen die spieren de tanden geleidelijk aan terug naar hun oude positie. Komt daar dan nog eens bij dat de tong volgroeid is aan de leeftijd van ongeveer 8 jaar. De mond kleiner maken door tanden te trekken verkleint de kooi van de tong. Hierdoor valt die ’s nachts naar achter waardoor de luchtweg dicht geduwd wordt. Oh, wat is dat schattig, een kind dat snurkt. Zo is de cirkel van ademhaling en de mond rond. 

Een laatste onaangenaam ‘detail’: door de lage positie van de tong in de mond en een gebrek aan spierkracht van de spieren in het gezicht door het jarenlange niet sluiten van de mond gaat het gezicht meer en meer in de lengte groeien. Dit heet verticale groei. Verticale groei is de reden dat we er meer en meer beginnen uitzien als mopshonden (een plat gezicht dus) en hetzelfde geluid maken als we ademen.

Voor de mensen die nog niet overtuigd zijn: de verticale (en automatisch ook achterwaartse groei) van het gezicht zijn de oorzaak van menig wallen en dubbele kinnen. Nu heb ik iedereen mee?